Οι σπίλοι ή ελιές αποτελούν φυσιολογικούς σχηματισμούς του δέρματος που υπάρχουν σχεδόν σε όλους τους ανθρώπους. Μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο του ανθρώπινου σώματος, πιο συχνά όμως εντοπίζονται στα μέρη του σώματος που είναι εκτεθειμένα στην ηλιακή ακτινοβολία.
Τι είναι
Πρόκειται για ογκίδια τα οποία εμφανίζονται κυρίως τις πρώτες δεκαετίες της ζωής και αποτελούνται από φυσιολογικά κύτταρα του δέρματος που ονομάζονται μελανινοκύτταρα. Οι περισσότεροι φυσιολογικοί σπίλοι έχουν στρογγυλό ή ωοειδές σχήμα, ενώ μπορεί να είναι επηρμένοι ή επίπεδοι. Το χρώμα τους συνήθως είναι καφέ όμως σπανιότερα μπορεί να είναι μαύροι, μπλε ή να έχουν το χρώμα του δέρματος.
Ποιοι σπίλοι είναι ύποπτοι
Οι σπίλοι σε γενικές γραμμές είναι ακίνδυνοι, όμως το μελάνωμα (μία από τις πιο θανατηφόρες μορφές καρκίνου του δέρματος) μπορεί να εμφανιστεί μέσα ή δίπλα σε έναν προϋπάρχοντα σπίλο περίπου στους μισούς ασθενείς. Μάλιστα υπάρχει μία κατηγορία φυσιολογικών σπίλων του δέρματος που ονομάζονται δυσπλαστικοί ή άτυποι σπίλοι οι οποίοι έχουν πολλές ομοιότητες με το μελάνωμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι συγκεκριμένοι σπίλοι παρουσιάζουν κάποια ύποπτα χαρακτηριστικά που κάνουν δύσκολο το διαχωρισμό τους από το μελάνωμα.
Ιατρικές μελέτες έχουν δείξει ότι περίπου το 8% των ανθρώπων της Καυκάσιας φυλής έχουν στο σώμα τους δυσπλαστικούς σπίλους. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν έως και 27 φορές υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Αν και οι δυσπλαστικοί σπίλοι δεν είναι κακοήθεις, θα πρέπει να αφαιρούνται χειρουργικά και να αποστέλλονται για βιοψία λόγω της δυσκολίας διαχωρισμού τους από το μελάνωμα.
Πότε θα πρέπει να ανησυχήσω
Εξαιτίας της μεγάλης συχνότητας των σπίλων στο γενικό πληθυσμό, αλλά και της εξαιρετικά κακής πρόγνωσης που έχει το μελάνωμα, έχει αναπτυχθεί το σύστημα ABCDE για τη διάγνωση του μελανώματος το οποίο θα πρέπει να εφαρμόζεται σε κάθε σπίλο ξεχωριστά. Τα χαρακτηριστικά ενός σπίλου που θα πρέπει να προκαλέσουν ανησυχία και να οδηγήσουν τον ασθενή στο χειρουργό είναι τα εξής:
- Ασυμμετρία: Όταν χωρίσουμε το σπίλο στα 2 με μια γραμμή το ένα τμήμα είναι διαφορετικό από το άλλο
- Όρια: Σπίλοι που έχουν ακανόνιστο, δαντελωτό ή οδοντωτό περίγραμμα
- Χρώμα: Σπίλοι που εμφανίζουν χρωματική ανομοιογένεια
- Διάμετρος: Σπίλοι που έχουν διάμετρο μεγαλύτερη από 6mm
- Αλλαγές: Ένας σπίλος ο οποίος έχει αλλάξει σε μέγεθος, σχήμα, χρώμα ή υφή, προκαλεί πόνο ή φαγούρα, παρουσιάζει οίδημα, εξέλκωση, εκροή αίματος ή υγρού
Ποιοι θα πρέπει να ελέγχονται τακτικά
Όσοι έχουν υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης κακοήθους μελανώματος θα πρέπει να επισκέπτονται τον ειδικό τουλάχιστον μία φορά το χρόνο:
- Άτομα που έχουν μεγάλο αριθμό σπίλων (πάνω από 50)
- Άτομα με ανοιχτόχρωμα μαλλιά, μάτια ή/και δέρμα
- Άτομα με ευαισθησία στην έκθεση στον ήλιο ή έλλειψη ικανότητας μαυρίσματος
- Άτομα που έχουν υποστεί ηλιακά εγκαύματα στο παρελθόν, έστω και μικρής έκτασης ή βαρύτητας
- Άτομα με οικογενειακό ή ατομικό ιστορικό μελανώματος ή άλλου καρκίνου του δέρματος
- Άτομα που έχουν γιγαντιαίους μελανοκυτταρικούς σπίλους
Διάγνωση
Η εξέταση των σπίλων γίνεται από Δερματολόγο. Υπάρχουν κυρίως δύο μέθοδοι για τον έλεγχό τους:
1. Η δερματοσκόπηση είναι μία μη επεμβατική διαγνωστική τεχνική, η οποία επιτελείται με τη βοήθεια ενός ειδικού οργάνου, του δερματοσκοπίου. Ο εξειδικευμένος ιατρός τοποθετεί το δερματοσκόπιο επάνω στον υπό έλεγχο σπίλο και αναγνωρίζει τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του σπίλου που δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτά διά γυμνού οφθαλμού. Έτσι όταν υπάρχει υπόνοια για κακοήθεια γίνεται αφαίρεση του συγκεκριμένου σπίλου, ο οποίος στη συνέχεια αποστέλλεται για ιστολογική εξέταση.
2. Η ψηφιακή χαρτογράφηση σπίλων υπερέχει σε σχέση με τη δερματοσκόπηση, καθώς μας επιτρέπει να ελέγχουμε όλους τους σπίλους τους σώματος του κάθε ανθρώπου έναν προς έναν. Οι ψηφιακές φωτογραφίες που λαμβάνονται εξετάζονται από τον ειδικό ιατρό και στη συνέχεια αποθηκεύονται για σύγκριση με μελλοντικές εικόνες. Η χαρτογράφηση των σπίλων πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο, εκτός από τις περιπτώσεις που θεωρείται αναγκαίος από τον ιατρό ο επανέλεγχος ενός ή περισσότερων σπίλων σε συντομότερο χρονικό διάστημα.
Θεραπεία
Η αφαίρεση σπίλων και η αποστολή τους για ιστολογική εξέταση είναι αναγκαία όταν υπάρχει υποψία για μελάνωμα. Είναι ο μοναδικός τρόπος να αποκλειστεί ή να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη κακοήθειας.
Ένας σπίλος όμως μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί και για αισθητικούς λόγους ή όταν προκαλεί ενόχληση στην καθημερινότητα π.χ. εάν παρασύρεται από τα ρούχα, εάν ερεθίζεται από ένα κολιέ ή εάν τραυματίζεται κατά τη διάρκεια του ξυρίσματος.
Η διαδικασία της αφαίρεσης είναι πολύ απλή και εντελώς ανώδυνη, καθώς διενεργείται με τοπική αναισθησία στο ιατρείο. Η διάρκειά της είναι περίπου 5-10 λεπτά. Τα αποτελέσματα της βιοψίας γίνονται γνωστά μετά από λίγες ημέρες. Ανάλογα με την αιτία αφαίρεσης ενός σπίλου, υπάρχουν διάφορες τεχνικές που μπορούν να εφαρμοστούν:
- Χειρουργική εκτομή. Οι σπίλοι που είναι ύποπτοι για κακοήθεια θα πρέπει πάντα να αφαιρούνται χειρουργικά σε υγιή όρια, για να μην αλλοιωθεί η μικροσκοπική εικόνα του περιφερικού ορίου της εκτομής. Το τραύμα που δημιουργείται κλείνεται με ράμματα.
- Αφαίρεση με χειρουργικό Laser CO2 (διοξειδίου του άνθρακα). Η τεχνική αυτή μπορεί να εφαρμοστεί μόνο σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει υποψία για κακοήθεια και ο σπίλος αφαιρείται μόνο για αισθητικούς λόγους ή επειδή τραυματίζεται συχνά. Η εκτομή με το Laser συνήθως δεν αφήνει καμία ουλή.
- Αφαίρεση του σπίλου κατά εφαπτομένη (shave-excision). Η αφαίρεση γίνεται ακριβώς στο όριο του σπίλου με στόχο τον όσο το δυνατόν μικρότερο τραυματισμό της περιοχής και το καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα. Η αιμόσταση μπορεί να γίνει με διαθερμία ή Laser CO2.
Συμπερασματικά θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο έλεγχος των σπίλων είναι επιτακτικός για όλους τους ανθρώπους τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, καθώς έτσι μπορεί να αναγνωριστούν σπίλοι που είναι ύποπτοι για κακοήθεια. Η αφαίρεση (εάν χρειαστεί) είναι απλή, σύντομη και εντελώς ανώδυνη. Η αναβλητικότητα στον τακτικό έλεγχο των σπίλων μας μπορεί να κοστίσει τη ζωή μας.